Geraakt

Gastgedicht februari 2020: Frans Terken

Eens in het jaar breng ik een weekje door in een Pipowagen van Natuurmonumenten. Het is een vogelinformatiepunt op wielen dat van april tot en met augustus langs de Texelse waddendijk staat. Ter hoogte van de Schorren. Voor wie dat plekje niet kent, is het goed om te weten dat de Schorren een buitendijks kweldergebied is, ontstaan door het wantij. (Nooit van wantij gehoord? Lees dan eerst de gedichten en klik daarna pas op de link) Tijdens zo’n week schreef ik er een gedichtje over:

WANTIJ

Linksom, rechtsom, komend water;

tegenstroom brengt tot elkaar.

Stilaan rust tot uren later

het nieuwe land ontstaat, juist daar.

 

Vorig jaar ontmoette ik Frans Terken bij een voordracht. Ook hij had zich laten inspireren door dit gegeven. Een heel ander gedicht. Meer woorden, andere kijk. Ik vind het leuk als meerdere mensen zich laten inspireren door eenzelfde onderwerp. In bloemlezingen met een thema zie je dat ook. Totaal verschillende gedichten en toch hebben ze iets met elkaar gemeen. Het gedicht van Frans trof me. Lees zijn gedicht van met dezelfde titel.

 

WANTIJ

Wat de stroom doet ze gaat af en

aan de rand van water het besluit zal ze

uitzetten of toch krimpen in de maan

de zee welt en smelt maar beeft niet

 

werpt grimmig golven hoog valt bij

herhaling als ze zich belaagd ziet stil

waar het samenkomt het langzaam

gaande dat zich roert het hoogmoedig

 

heersende en kerende dat van twee

kanten aanwaait in kolkend vaarwater

toestroomt de neergesmeten rimpeling

uitdrijft het brullen dat te pletter slaat

 

droogvalt op schuimkraag en oeverloos

meegesleept zand smokkelt schelpen flessen

met een boodschap van schaterende waan-

zin van gaan en komen dat wonden wast

 

het zout op de landtong die ontmoeten

aanjaagt en gadeslaat onze hand boven

de ogen tegen de glinstering die maar

kringen draait alleen dat bewegen

 

© Frans Terken 2004

Meer lezen van Frans Terken? Kijk op: https://fransterken.blogspot.com

Gastgedicht september 2019

Ik was in Zwolle om voor te dragen en hoorde allerlei dichters die ik nog niet kende. Ook jong talent. Een van hen is Laura (1989), een ontwerpster uit Eindhoven, die de pen pas onlangs weer heeft opgepakt. Dat was wat mij betreft een goed idee. Het gedicht dat ze voordroeg zat vol herkenbare beelden en emotie. Het was grappig en boos tegelijkertijd. Ik herkende de woede die ik ooit in mijn gedicht Barst verwoordde. Dat gedicht eindigt in verdriet, het van Laura in relativering.

Laura begint binnenkort aan de schrijversacademie en in oktober verschijnt er een kinderboek op rijm dat over twee vliegjes gaat. Ze heeft het geschreven en geillustreerd. Ik ben benieuwd!

VERWENSING

Ik wens je een ademteug vol haren
en een flinke hap kaneel
rock verkracht door een fanfare
slap afgetrokken origineel.

Ik wens je overal en eeuwig jeuk
elke dag zeer hevig ongesteld
een tattoo met een tegelspreuk
en dan helemaal verkeerd gespeld.

Een alarm in huis dat random loeit
katten die de benen nemen
bestek waarmee je altijd knoeit
een oplossing vol problemen.

Ik wens je fietsen in een wolk muskieten
een bril van minstens plus veertien
de rest van je dagen slappe frieten
en films die je nooit af kunt zien.

Verder hou ik van je hoor
ook tijdens irritaties.
Dan draaf ik wel een beetje door
maar ja, zo zijn relaties.

 

©Laura Cornet

Meer weten over Laura Cornet? Kijk eens op haar website: www.lauracornet.nl

Gastgedicht februari 2018

Vorig jaar werkte ik mee aan de totstandkoming van de dichtbundel Zusterlief Broederlief, gedichten bij het Zonnelied van Franciscus van Assisi. Monnik Franciscus schreef dat zogenaamde loflied op een moment dat hij meer te klagen dan te danken had, maar dat zou je op het eerste gezicht niet zeggen want hij prijst de Schepper. Zeven thema’s heeft het Zonnelied: aarde-maan-zon-wind-vuur-water én dood. Zeventien dichters schreven er gedichten over en wie denkt dat het zoetsappige christelijke gedichten zijn zit er helemaal naast. Neem nou Henk Fonteyn, die over de dood schrijft. Franciscus van Assisi noemde haar zuster dood. Nou, daar heeft Henk niets mee. Ik vind het een van de beste gedichten uit de bundel.

(dit gedicht hangt trouwens ook in de tentoonstelling Zusterlief Broederlief die momenteel door het land reist. De moeite waard, al was het maar vanwege de schilderijen van Jeltje Hoogenkamp)

ANNET

Nee, ‘zuster’ Dood, vergeet het maar,
ik weiger jou en onze lieve Heer te prijzen
om jouw door mij verfoeid bestaan.
Je hebt mijn echte zusje afgepakt,
toen ze pas eenenveertig was!
Tot op vandaag
ben ik opstandig over alle pijn,
waarmee ze door jouw mangel is gegaan.

Misschien, als je eens voor mijn deur zal staan,
en ik verzadigd ben van leven en van jaren, ooit,
zal ik aanvaarden dat je me komt halen,
en zonder tegenweer gewillig met je gaan.

Maar zusje zal ik je niet noemen.
Nooit!

 

©Henk Fonteyn

Uit: Zusterlief Broederlief, Uitgeverij Anderszins

Gastgedicht juni 2017

Knap hoe deze dichter zichzelf  in dit gedicht in én buiten beeld houdt. De foto heb ik grondig bekeken; waar is onze dichter? Het gedicht goed herlezen; waar is onze dichter? Je zou maar een kind zijn en van je ouders moeten poseren voor een heks die je elk moment in je nek kan pakken. Doodeng toch? Zo’n onschuldig kiekje, zo’n leuk gedicht, maar hier is eigenlijk een doodsbang kind in beeld. Uit beeld, bedoel ik.

 

KIEKJE VAN DE KINDEREN

Kijk maar, de jongen die  je niet op de foto ziet

staat er wel

– achter, voor, naast of tussen zijn broer en zus,

in het zonlicht op de grindstoep,

in de boom die van verre meegluurt,

maar vooral staat de jongen achter

de haveloze heks:

dat rotwijf dat alleen maar pop is,

een pop die hij zou moeten verbranden

en waar iedereen dan

heel hard om zou lachen en dansen.

 

Kijk  maar, die jongen die je niet ziet

staat er ook niet

– bang dat de heks hem verbranden zal

met huid en haar.

 

De jongen die je niet ziet

is er dan niet meer.

 

©Henk van ter Meij

 

Henk van ter Meij woont in Hilversum en is te bereiken via H.van.Meij@kpnmail.nl

Gastgedicht april 2017

Een leeg geknepen tube. Toen ik dit gedicht las had ik kort daarvoor aan een groep studenten uitgelegd wat inclusie is. Door druk van buitenaf raakt er substantie uit de tube, wordt dat hard en probeer het er dan maar eens in te krijgen. Kwaliteit was ooit hetzelfde, maar de weg terug is uiterst moeilijk. Dus is het beter om te pogen alles bij elkaar te houden in die ene tube. Tot zover het college.

Dit gedicht gaat daar niet over en toch zie ik verbanden. Mensenhand bepaalt of hij in de afvalbak belandt/of toch een horizon haalt… Het is een titelloos gedicht over vergankelijkheid van Bertje van Delden. Bertje is een kunstenares die ik tegenkwam bij een serie dichtavonden van Ingmar Heytze. Onderstaand gedicht verscheen in het Gelderse poëzietijdschrift PPGL. Het trof me en dat doet het weer nu ik op mijn website zet. Het is niet zozeer het herkennen van de inhoud, maar de taal die me boeit. Beeldende woorden die schetsen hoe je ouder worden kunt ervaren. Woorden die geen titel nodig hebben.

De bijna leeg geknepen tube
weet niet
of zijn restant nog
kleur gaat geven aan
landschap, boom of zeegezicht.
Mensenhand alleen bepaalt
dat hij in afvalbak belandt
of toch een horizon haalt.

Mijn pigmenten vergrijzen,
schilderen slechts ombere vlekken
op vale huid.
Maar geen geloof in hoger
hand die leidt.
Slechts lichaam dat
transparante wolkjes ademt
tot de laatste knijp.

©Bertje van Delden

Het werk van Bertje van Delden – in de brede zin van het woord – is te vinden op haar website: http://atelierhetgroenepaard.nl/bertje-van-delden/ Net als de voorgaande dichteres publiceerde zij ook gedichten in het boek Zwanenvergadering. Zij is redactielid van PPGL.

Gastgedicht november 2016

Anne Twijnstra is een jonge dichteres uit Utrecht die ik tegenkwam tijdens een cursus in het Literatuurhuis aldaar. Wat ik van haar hoor(de), vond ik origineel en sprankelend. Onderstaand gedicht hoorde ik haar voordragen bij de presentatie van de bloemlezing Zwanenvergadering. Ook dat doet ze goed. Ze is gewend voor een groep te staan; als lerares Nederlands ziet ze het als missie om de leerlingen liefde voor poëzie en literatuur bij te brengen.

Waarom dit gedicht als gastgedicht? Daar moest ik wel even over nadenken. Omdat het me aanspreekt? Dat zeker, maar waarom? Omdat zij een moeder ontwerpt terwijl ik de mijne zie oplossen in een grijze mist? Misschien. Omdat ze een nieuwe werkelijkheid creëert? Ook dat. Vanwege de toegankelijkheid en de normale taal? Dat zeker, van opgeblazen taal houd ik niet, ik waardeer toegankelijkheid. Waarom wil ik eigenlijk weten waarom het me aanspreekt? Doet dat ertoe? Niet echt. Poetry can communicate before it is understood, zei T.S. Eloit eens. Dat dus.

 

HET ONTWERPEN VAN EEN MOEDER

Om te beginnen

zou ik haar mooi laten zijn

 

Ze moet mij toevallig maken

maar niet per ongeluk.

 

Ze hoort ’s nachts diep te slapen

waar ik ook ben.

 

Ze hoeft nog niet van me te houden

dat komt vanzelf

 

Kijk maar naar mijn vader

die is er nu nog wel.

 

Ze moet de dag dat ze een naam bedenkt

toegeven dat ze bang is.

 

Dat de naam de schuld zal zijn

van alle bestaansvrees die ik nu ken.

 

Dat doet ze dan

 

©Anne Twijnstra, 2016

Meer lezen van Anne Twijnstra? Bovenstaand en twee andere gedichten staan in de bundel Zwanenvergadering. Zoek je contact met Anne? Dat kan per mail: a.twijnstra@gmail.com

Gastgedicht augustus 2016

De eerste en enige keer dat ik dichter Maarten Buser hoorde voordragen is me zodanig bijgebleven dat het me twee jaar na dat optreden in de Groningse Prinsentuin veel plezier doet om een gedicht van hem – met zijn toestemming – als gastgedicht te plaatsen. Directe aanleiding is zijn debuutbundel die dit jaar uitkwam. Daarin een verzameling gedichten die me intrigeert. Het boekje ligt al maanden naast mijn bed en ik kan er maar niet toe komen om het in de kast te zetten, terwijl ik het al meerdere malen las. Club Brancuzzi is een raadselachtige bundel met gedichten die samen een verhaal vertellen, compleet met hoofdpersonen, ups en downs en een heuse aftiteling. Ik koos het gedicht Kalmerend groen als gastgedicht. Het is een gedicht dat me (nog) steeds doet glimlachen.

KALMEREND GROEN

Ik heb een beetje zeep in mijn pyjamamouw
geknoeid. Nu ruik ik zo schoon
dat ik er niet van kan slapen

Vandaag zag Claude er goed uit, vertelde me:
‘Ze vinden het hier prachtig dat die jongen
uit de krant hen gezelschap houdt’

Volgens hem ging alleen ademhalen echt niet
Ik zei dat hij zich dat inbeeldde
Tussen ons ontspon zich een stilte

tot op de gang ‘Cloo-de! Cloo-de! werd gescandeerd
We glimlachten. Ik zou nu graag voor hem bidden,
maar mijn handpalmen glijden steeds van elkaar af

©Maarten Buser, 2016

Meer lezen van Maarten Buser? Zijn debuutbundel Club Brancuzzi is te koop bij Uitgeverij Koppernik.

Gastgedicht juni 2016

Mare van der Mast is sinds kort (de eerste) eilanddichter van Texel. Ze groeide op Texel op en woont tegenwoordig in Amsterdam. Ze is van Texel en toch leeft ze haar leven goeddeels aan de overkant. Waar ben je dan thuis? Waar voel je je thuis? Het gedicht Thuis gaat daarover. Het viel mij meteen op, ongetwijfeld vanwege de link met mijn eigen situatie. Nu ik zelf steeds meer op Texel ben – ook om te schrijven – en tegelijkertijd de dorpsdichter van Ermelo is dit ook een deel van de story of my life geworden. Ik woon in Ermelo maar Texel is mijn tweede thuis geworden. Maar dat is niet de enige reden waarom ik het als gastgedicht koos. Het is ook gewoon een mooi gedicht dat barst van de beelden: het water als stadsmuur, strandlopers als poortwachters en buren als zandkorrels.

 

THUIS

Je zou ’t water stadsmuur kunnen noemen.

Strandlopers poortwachters

die iedere misdaad ontgaan      Niet de pieren! Niet de pieren

een uniform misstaan.               Kleine pootjes rennend, weer een pier in hun vizier!

 

Je zou ’t water stadsmuur kunnen noemen.

Zandkorrels buren

geen weet van elkaars bestaan.

In strand noch stad kent men de naam.

 

Je zou ’t water stadsmuur kunnen noemen.

De wind giert, de muis piept

de slapenden even wakker

uit hun stille nacht.

 

Ik zou `t water stadsmuur kunnen noemen.

Op een overtocht naar vaste wal

verruil ik stad in land voor

land in stad.

 

©Mare van der Mast

Meer lezen van Mare van der Mast? Kijk op eilanddichter.tumblr.com

Gastgedicht februari 2016

Gedichten lees ik pas sinds een jaar of dertien, schreef ik ergens op deze website. Dat is waar, maar pas sinds kort herinner ik me dat ik al veel eerder gedichten hoorde. Heel veel eerder. Vorig jaar tijdens een vakantie met mijn broer en twee van mijn zussen, realiseerde ik me opeens dat het mijn vader was die mijn oren in aanraking bracht met poëzie. Tijdens het avondeten reciteerde hij wel eens een van zijn favoriete gedichten. Een daarvan was de Erlkönig, een gedicht van Johann Wolfgang von Goethe. Als ik de tekst lees, hóór ik het hem voordragen. Hetzelfde geldt voor ‘De spoortrein’ van Jacqueline E. van der Waals (uit de bloemlezing Gebroken kleuren). Ik denk er zelfs aan als ik in de trein meemaak wat erin beschreven staat. De laatste strofe waarin het vers een geestelijke wending krijgt, kan ik me niet van vroeger herinneren. Dat was ongetwijfeld te hoog gegrepen voor het kleintje dat ik toen was. ‘De spoortrein’ is het eerste gastgedicht dat ik koos in 2016. Zie het maar als een ode aan de dichteres en een knipoog aan mijn helaas al meer dan twintig jaar overleden vader.

De spoortrein

Eens op een dag, toen ik de stad

Verliet en in den spoortrein zat,

En daar in stille lijdzaamheid

Geduldig wachtte tot de tijd

– Bij ’t langzaam voortgaan van de klok –

Zou komen, dat mijn trein vertrok,

Geschiedde ’t, dat in ’t naaste spoor

Een trein rangeeren ging en voor

Mijn venster schoof.  Ik kende wel

De vreemde werking van dit spel,

Maar ’t scheen mijn onbetrouwbaar oog,

Alsof mijn trein zich voortbewoog

Voorbij dien andren, vreemden trein,

Die onbeweeglijk bleef in schijn.

 

Toen ik nu al maar verder reed,

– Ik wist toch, dat ik dat niet deed –

Werd ik bedroefd, dat mijn gezicht

Mij dus bedroog in ’t volle licht,

En, dat mijn inzicht niets vermocht

Tegen dit dom gezichtsbedrog.

En in mijn wanhoop om dien waan

Heb ik mijn oogen dichtgedaan,

Heb ik gebeden: “Trein, sta stil!”

Met al de hartstocht van mijn wil …

Maar, wat ik smeekte, deed of dacht,

Ik heb hem niet tot staan gebracht.

 

Wie iets zoo zeker weet en vast,

Dat hij het haast met handen tast,

Het voor zijn oog gebeuren ziet,

En dan bedenkt: het is zoo niet,

Die voelt zich zeer bedroefd en moe,

Die twijfelt aan het of en hoe,

Die wanhoopt aan het al of niet

Van alle dingen, die hij ziet,

Die is op ’t eind de zekerheid

Van alle zijn en niet zijn kwijt.

 

Dien morgen sprak ik op mijn reis

Tot mijne ziel op deze wijs:

“De domheid, die ik straks beging,

Was, dat ik aan een vlottend ding,

Dat zelf geen rust of vastheid had,

Der dingen rust en vastheid mat.

Dus zoek, indien gij twijfelt aan

Uw eigen vastheid of bestaan,

Te midden van wat vloeit en vlot,

Mijn ziel, uw zekerheid in God,

Het eenig, eeuwig vaste punt,

Waar gij den blik op richten kunt.

 

Jacqueline E. van der Waals

Gastgedicht november 2015

De eerste keer dat ik dit gedicht las hoorde ik een echo van het gedicht De moeder de vrouw van Martinus Nijhoff (u weet wel: Ik ging naar Bommel om de brug te zien). Dat bleef bij de ene keer, daarna las ik wat Laura Reedijk (83 jaar inmiddels) meer dan 20 jaar geleden schreef. Wat me vooral treft in haar gedicht is de sfeer van vergankelijkheid (alsof het einde al begon) en nostalgie (het was Oom Piet/ als in mijn jeugd). Ik had daar ook wel willen staan; de buitenlucht inademen, ver kijken en mijn eigen gedachten de vrije loop laten. Of die gedachten ook naar een naderend einde zouden dwalen, ik denk het niet. Waarschijnlijk zou ik meer denken aan de veiligheid van mijn thuis vroeger, op mijn zolderkamer met soms de regen op het schuine dak. Laura Reedijk dacht aan de Friese boerderij waar haar grootvader woonde en waar ze zich geborgen voelde, zo vertelde ze me.

 

Late herfstmiddag bij Rhijnauwen

Vandaag heb ik heel ver gekeken

naar waar het licht de hemel kleurde

ik zag ineens de lucht verbleken

en voelde dat er iets gebeurde

 

de winter was nabij, het rook naar herfst

licht van de ondergaande zon

streek langs de bomen in de verte

alsof het einde al begon

 

maar op een muur stond het geschreven

‘appels en aardappels te koop’

en in de schuur lag een stilleven

peren en uien op een hoop

 

vanuit het huis weerklonk een lied

‘blijf bij mij Heer, want d’ avond is nabij’

het orgel werd bespeeld – het was oom Piet

als in mijn jeugd – het kwam dichtbij

 

maar van zo ver, zo lang geleden

ik rook ineens de geur van koeien

en hoorde weer het donkere loeien

in stallen uit een ver verleden

 

nu niet meer zo geborgen als eertijds

onder het dak van Friese boerderij

bid ik U – blijf ook vandaag bij mij

de avond valt, de winter is nabij

 

©Laura Reedijk, 1993

Laura Reedijk schreef een twintigtal boekjes over troost en pastoraat aan oudere mensen. In de jaren tachtig had ze een wekelijkse column in de zaterdagse krant van Trouw.

Gastgedicht september 2015

Via LinkedIn kwam ik erachter dat werkrelatie Peter Kouwenberg ook dichter is. Of beter gezegd: hij kwam erachter en vond mijn website. Ik kocht zijn bundel Sporen in de tijd. Gedichten over verlangen en verlies. Daarin staan verzamelde gedichten uit de periode 1968-2012.

Het gedicht Regen is het kortste gedicht dat in de bundel staat. Vijf regels die een wereld bij me oproepen. Ik zie een vrouw bij een raam, kijkend in de richting waar de zon opkomt. Waarom ze wacht, huilt en waarom dat morgen nog steeds zo zal zijn, mag de lezer raden. Is ze een vissersvrouw? Iemand die treurt om een verloren liefde of een beminde dode? Geen idee, dat staat er allemaal niet. Waarom denk ik eigenlijk dat het een vrouw is? Ook dat vul ik zelf in.

De charme van dit gedicht zit hem voor mij in de eenvoud; de karige woorden en de grote hoeveelheid tekst die er niet staat. Het beeld komt binnen, de rest speelt zich af in mijn eigen geest.

REGEN

Morgen komt de regen
Zachtjes uit het oosten
Je zult nog wachten bij het raam
Je zult nog huilen in de morgen
Komt de regen zachtjes uit het oosten

©Peter Kouwenberg

Meer informatie over Sporen in de Tijd is te vinden op http://hartvandeluchtspiegeling.com.

Gastgedicht juli 2015

Een altijd veranderende aarde, in dat bewustzijn wordt geleefd in IJsland. Vulkanen die uitbarsten, smeltende gletsjers, stormen van zee, stomende geisers; hoezo maakbaarheid? Op het eiland Heimaey waar ik enkele dagen verbleef was er in 1973 nog een totaal onverwachte vulkaanuitbarsting die een deel van een stadje verwoeste maar ook zoveel lava spoog dat het eiland er aanzienlijk groter van werd. Nieuw land ontstond naast de verwoesting.

Een nieuwe liefde, totaal onverwacht. Alles licht op, verandert, krijgt nieuwe vormen. Het aantrekkelijke van schoonheid en spektakel, het gevaar van verwoesting van het oude en bekende. Nieuw land en het verdwijnen van wat er was. Als de spetters er (nog) afvliegen is alles vloeibaar, maar wat gebeurt er als de warmte afneemt en er stevige nieuwe vormen ontstaan? Dat weet je nooit als er een vulkaan uitbarst.

 

Volcanism

We are the ever-changing earth

always taking shape

new maps immediately misleading

new upheavels

 

I was someone and then I met you …

 

People change each other

even cause eruptions within each other

 

for deep down we are kindled, determined

by all kinds of magmatic associations

 

and a mountain of love rises –

 

lifting the landscapes of our lives

we are the ever-changing earth

 

©Jónas Dorbjarnarson

Gastgedicht mei 2015

Jaren geleden kreeg ik dit nog niet eerder gepubliceerde gedicht van Johan de Koning voor het eerst onder ogen. Het trof me meteen vanwege de tegenstelling die het in zich heeft. De schrijver groeide op in Den Haag en is er op zijn zachtst gezegd niet dol op. Dat uitgerekend daar zijn geliefde scholekster opdoemt naast een sloot met vuilnis was niet te verkroppen en de aanleiding voor dit gedicht. Een scholekster hoort niet thuis in een stad, hij staat symbool voor de vrijheid die je als ‘overkanter’ op de Wadden kunt ervaren. Ook ik weet nog goed hoe ik voor het eerst van de boot naar Ameland kwam en de eerste kilometers op de fiets aflegde met het kenmerkende piewiet-piewiet boven mij. Voor mij was het ook even slikken toen ik hoorde dat er een scholekster broedde op het platte grinddak van de plaatselijke middelbare school in Ermelo. Niet omdat ik een hekel aan mijn dorp heb, integendeel, maar ik had er moeite mee om de zilte associaties los te laten en heb dat eigenlijk nog steeds niet gedaan. Scholeksters komen inmiddels zo wat in heel Nederland voor, maar de populatie neemt wel af. Wat moeten ze ook in het binnenland; scholeksters horen op de Wadden.

O SCHOLEKSTER

O scholekster, je hoort hier niet, in het gras

aan de rand van dit dichte slootje in Den Haag.

Vroeger zag ik je vaak op de Wadden,

met je lange poten en je oranje snavel

borend in het natte zand langs de zee.

Maar je snavel werd dikker en je ging

naar de polders. Ik zag je daar

ook nog graag, maar niet in Den Haag,

langs een slootje met lege blikjes

en verkreukelde doosjes. In deze stad

van verdriet, scholekster, hoor jij niet.

 

©2005 Johan de Koning

Johan de Koning is journalist en schrijver van het prentenboek ‘De rode auto’ waarin vogels ook een hoofdrol spelen.

Gastgedicht maart 2015

Koffers Zeelucht (2003) van Hagar Peeters was een van de eerste dichtbundels die ik van kaft tot kaft versleten heb. Voor mij was het de eerste eigentijdse poëzie die ik las. En herlas en herlas. Het laatste gedicht in deze bundel is ‘Ook wij, Titaantjes’. Als liefhebber van Nescio – ben juist zijn Natuurdagboek aan het herlezen- viel de titel me meteen al op. De verzen gaan over vriendenschappen, mogelijk onmogelijke liefdes. Een paar opvallende regels:

Ook wij, Titaantjes

We hadden geen benul van hoe het liep

we deden dingen omdat je dingen doet /../

we vingen aan en rondden ook wel af

maar wat in gang gezet was ging zijn eigen weg toch weer /../

we liepen af toen het eenmaal zover was /../

en zochten naar wat ons verlaten had.

Deze regels en alles wat er nog meer staat vormt een gedicht met een open en toch gesloten einde. Een liefdesgedicht, denk ik, maar het zou net zo goed over vriendschap kunnen gaan. Het kwam tot een einde, maar waarom zou het morgen niet weer verder gaan? Hoop, berusting, einde, opnieuw beginnen; het wisselt elkaar voortdurend af.

Een paar jaar geleden zette Herman van Veen het op zijn cd ‘Vandaag’. Bij DWDD waar alles kort en snel moet ontbreken twee strofen, in het theater zingt hij die gelukkig wel, zo merkte ik in november jl. Klik hier voor de volledige tekst van het gedicht of het filmpje van het optreden in DWDD.

Gastgedicht januari 2015

Op het eerste gezicht is dit vers van Alfred Valstar een natuurgedicht. Het beeld van een zojuist ondergesneeuwd landschap; alles wit, paden verdwenen. Als het net opgehouden is met sneeuwen, weet ook ik niet hoe snel ik naar buiten kan komen. Niet om te sleeën en sneeuwballen te gooien, maar om bos en heide in me op te nemen. Alles dat ik ken, ziet er anders uit. Het voelt ook anders door de ijle lucht. Het hoort anders, geluid wordt door de sneeuw gedempt waardoor ik de stilte erbij cadeau krijg.

Op zichzelf mooi genoeg om het gedicht daarom als gastgedicht te kiezen. Maar er is meer. Ik hoorde eens dat in de vijfde symfonie van de componist Mahler een bijzonder gedeelte zit: het Adagietto. Mahler schreef dat als liefdesverklaring. Hij stuurde zijn geliefde Alma geen liefdesbrief, maar het manuscript van dit muziekstuk zonder verdere uitleg. Zij begreep het en liet weten dat hij welkom was. Zo werd ook dit gedicht geschreven en zonder verdere uitleg gemaild. Het is óók een liefdesgedicht. Ook hier had degene voor wie het geschreven is voldoende aan deze woorden.

 

DROOMLANDSCHAP

Wit getekend lag de hei

als onder linnen verborgen;

winter kwam gewoon langszij

 

met een schoonheid die om sporen

vroeg. Een pad moest wel ontstaan,

een verhaal, als nieuwgeboren.

 

Open ogen, oren, mond,

ze proefden lucht, allerwegen;

smaak kwam op, uit deze grond.

 

Alfred Valstar

 

Gastgedicht december 2014

Op een fietsvakantie met de kinderen kwamen we eens langs Veenhuizen. We waren in the middle of nowhere beland, dat was duidelijk. Ik wist op dat moment nog niets van de historie van dit dorp en ik had me ook nog niet verdiept in ons strafrecht en de schadelijke kanten daarvan. Dat veranderde in de jaren daarna. Bij mij groeide de overtuiging dat straffen soms moet, maar herstellen altijd. Ook las ik het Pauperparadijs van Suzanna Jansen, een boek over Veenhuizen dat haarscherp laat zien hoe weinig goeds bereikt wordt als mensen die arm of minder aangepast zijn, worden uitgesloten.

Begin dit jaar schreef ik twee gedichten voor het Tijdschrift voor Herstelrecht. In het bedankexemplaar dat ik ontving, vond ik ook het onderstaande gedicht, geschreven door hoofdredacteur John Blad. John is hoofddocent strafwetenschappen aan de Erasmus Universiteit en voorstander van het zogenaamde herstelrecht. Hij schreef het vers al in 1980 nadat hij met een groep studenten een bezoek aan Veenhuizen had gebracht. Een excursie die indruk op hem maakte. Waarom het op zijn beurt weer indruk op mij maakt? Ik denk dat ik de troosteloosheid herken van deze plek en van andere plaatsen waar mensen moeten wonen zonder dat hen een perspectief wordt geboden. Waar gebouwd is met ‘een versteend hart’ bloeit niemand op. Zoiets wens ik mijn ergste vijand niet toe.

Veenhuizen

Syberië van Nederland
Door zieken en slechten ontgonnen
Door weduwen en wezen beweend
Je turf is gestoken
Je hart versteend

Veenhuizen
Verenigingsgebouw
Met lachende ambtenarenvrouwen
Een foto in een cel
Een man die zijn post herleest
Het beest is binnen
En buiten is het feest

Veenhuizen
Lange rechte weg
Door het vlakke land
Het vlakke verstand
Hanteert sleutel en karabijn;
De noodzaak legitimeert
Uit onmacht gebouwde muren.
Het turf is gestoken
Het hart is versteend.

John Blad

Het Tijdschrift voor Herstelrecht en John Blad zijn te bereiken via blad@frg.eur.nl

Gastgedicht oktober 2014

Toen ik het gedicht Zonnestraal van René van Loenen een paar jaar geleden in nog niet definitieve vorm onder ogen kreeg, trof het mij al. Opgroeiend in Hilversum waar het ziekenhuis/sanatorium Zonnestraal een begrip was, kwam ik er ooit eens met een gebroken voet. Dertig jaar later toen ik Hilversum (en meer) hervond, wandelde ik meerdere keren over het terrein en zag hoe langzamerhand het gebouw zoals architect Jan Duiker het bedoelde herrees uit de bouwval.

In dit gedicht herken ik iets van de melancholie die mij ten deel viel. Een bericht uit de krant doet denken aan iemand die achterbleef in paviljoen D. Wie zou het geweest zijn? En wat deed die persoon daar? Bleef de dichter achter of was het de dichter die vertrok?

De laatste strofe was er nog niet toen ik dit gedicht voor het eerst zag. De bouwval wordt gered, niet om de harde buitenkant maar om het binnenste waarin het licht valt en schoonheid huist. Dat vind ik een hoopvolle gedachte.

ZONNESTRAAL

Zonnestraal van de sloop gered
kopte de krant en ik zag je weer staan
in polaroidkleuren.

Je stond bij het hek van paviljoen D
langs de bomen te staren in het licht
van de zon die bezig was onder
te gaan.

Waar keek je toch naar als het niet was
naar mijn zwaaiende hand en niet
naar de spreeuwen die rusteloos zwermden
boven het hek van paviljoen D?

Wat geen dienst meer doet moet maar
vergaan, had de maker bedacht.
En ook: Laat de natuur het maar overnemen.

Nu wordt de bouwval gered,
niet om zijn muren, niet om zijn ramen,
maar om het licht in het binnenste
van zijn skelet.

René van Loenen
Uit: René van Loenen, Pleisterplaats
Mozaïek, Zoetermeer 2014